محیط کاری ایمن برای سالمت کارکنان ضروری است. آگاهی از خطرات و یادگیری نکات ایمنی در محیط کار راه مهمی برای جلوگیری از حوادث است. همواره بیاد داشته باشید، انجام اصول ایمنی و بهداشت محیط کار باعث ایمنی خود کارمند و سایر کارکنان می‌شود.
یکی از خطرات مهم و آسیب زا در محیط‌های اداری، آزمایشگاهی و کارگاهی، گرفتاری در طعمه حریق می‌باشد. در ادامه برخی نکات مهم آموزشی در جهت آشنایی با اطفاء انواع حریق ارائه شده است تا در مواقع ضروری و بروز حوادث بتوان از آن بهره برد.
روش‌هاي عمومی اطفاء حریق
اصولاً اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق (حرارت، اکسیژن، مواد سوختنی یا واکنشهای زنجیرهای) را کنتررل و محدود نموده یا قطع کرد، حریق مهار می‌شود؛ روش‌های عمومی بر اساس ماهیت حریق بره اشکال زیرر صرورت می‌پذیرند.
•سرد کردن
•خفه کردن
•حذف ماده سوختنی
سرد کردن
یک روش قدیمی و متداول و موثر برای کنترل حریق، سرد کردن است. این عمل عمدتاً با آب انجام می‌شود. یکی از خواص گاز دی اکسید کربن نیز سرد کردن آتش است. میزان و روش بکارگیری آب در اطفاء حریق اهمیت دارد.
خفه کردن
خفه کردن، پوشاندن روی آتش با موادی است که مانع رسیدن اکسیژن به محوطه آتش شود. این روش اگرچه در همه حریق‌ها موثر نیست ولی روش مطلوبی برای اکثر حریق‌ها می‌باشد. موادی که برای خفه کردن به کار می‌روند بایستی سنگین‌تر از هوا باشند و یا حالت پوششی داشته باشند. خاك، شن، ماسه و پتوی خیس نیز این کار را می‌توانند انجام دهند. البته موارد استثناء هم در این روش وجود دارد؛ مورد استثناء موادی است که در حین سوختن اکسیژن تولید می‌کنند مانند: نیترات و زنجیره‌های آلی اکسیژن‌دار مثل پراکسیدهای آلی. همچنین موادی که سرعت آتشگیری در آنها زیاد است مانند دینامیت، سدیم و پتاسیم که از این قاعده مستثنی هستند.
حذف مواد سوختنی
این روش در ابتدای بروز حریق امکان پذیر است و قطع جریان، جابجا کردن مواد، جدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده، کشیدن دیوارهای حائل و یا خاکریز و همچنین رقیق کردن ماده سوختنی مایع را شامل می‌شود.
مواد خاموش کننده آتش
آب
استفاده از آب برای کنترل حریق یکی از ساده‌ترین و در عین حال موثرترین روشی است که تمام افراد با آن آشنا هستند. همان اندازه که استفاده از آب میتواند در خاموش کردن آتش مفید باشد به همان اندازه هم میتواند در استفاده نابجا ایجاد مخاطره و گسترش حریق یا خسارات نماید.
مزایاي آب:
•فراوان و ارزان است، خصوصا ًکه برای این منظور تصفیه کامل آن الزام نیست.
•ویسکوزیته پایین و قابلیت انتقال آسان داشته و در مجاری فلزی، پلاستیکی و برزنتی به‌راحتی جاری می‌شود.
•دارای ظرفیت گرمایی ویژه بالایی است که آن را بصورت یک سرد کننده مطلوب مطرح می‌کند.
•غیر قابل تجزیه بر اثر حرارت است، حتی در دمای بالا نیز تجزیه نمی‌شود .به طوری که در 2000 درجه سانتیگراد تنها یک دهم مولکول‌هایش تجزیه می‌شوند.
•توان سرد کنندگی بالایی دارد به‌طوری که در حجم مساوی، تا شش برابر سرد کننده‌تر از CO2 است.
معایب آب:
•سنگین وزن است لذا حمل و نقل آن در اطفاء متحرك مشکل است.
•هادی الکتریسیته است، لذا در محل‌هایی که جریان برق وجود دارد، خطر برق گرفتگی را افزایش می‌دهد.
•آب دارای خطر تخریب است، زمانی که آب تحت فشار بپاشد قدرت تخریب بالایی دارد که گاهی کمتر ازخود حریق نیست.
•هنگام اطفاء حریق مواد و محصولات در اثر ترکیب با آب دچار خسارت می‌گردند. مانند مواد، اثاثیه و محصولات تولیدی
•به خاطر افزایش حجم آب هنگام تبخیر در هنگام پاشیدن به روی مایعات قابل اشتعال مثل نفت یا روغن باعث پرتاب شدن مایعات، انفجار و پاشش آن شده و گسترش حریق را باعث می‌شود.
•معمولاً از آب به عنوان خاموش کننده در آزمایشگاه نمی‌توان استفاده کرد.
کف آتش نشانی در اطفاء حریق
کف بصورت محلول تهیه میگردد. این ماده در هنگام پخش توسط سر لوله کف ساز با هوا و آب مخلوط می‌شود و حباب سازی صورت می‌گیرد. کف در هنگام استفاده، با گسترش فراوانی که دارد میتواند روی حریق را بپوشاند و مانع رسیدن اکسیژن و صعود گازهای ناشی از حریق می‌شود. نکته مهم دراستفاده از کف، توسعه خوب آن و پخش شدن روی سطح ماده احتراقی مخصوصاً مایعات قابل اشتعال است.
پودرهاي خاموش کننده
استفاده از برخی از مواد شیمیایی که معمولاً دارای بنیان کربنات، سولفات یا فسفات هستند یکی از راه‌های متداول و ساده برای خاموش کردن آتش از طریق خفه کردن آن است. پودر شیمیایی روی حریق می‌پاشد و باعث پوشیدگی آتش و جلوگیری از رسیدن اکسیژن میگردد. پودرها در حرارت بالا 60 درجه سانتیگراد پایدارخوبی ندارند و امکان چسبندگی آنها در کپسول زیاد می‌شود. قطر دانه‌های پودر باتوجه به نوع مواد و شرکت آن حدود 75-10 میکرون است. هرچه قطر ذرات ریزتر باشد پودر موثرتر است.
گاز CO2 در اطفاء حریق
دی اکسیدکربن گازی است غیر قابل احتراق، بی بو و سنگین‌تر از هوا که هادی الکتریسیته نیست. مکانیسم عمل آن هنگام حریق به سه صورت است: اول خفه کردن آتش با تشکیل یک لایه سنگین مقاوم در مقابل عبور هوا، دوم رقیق کردن اکسیژن هوا در اطراف محوطه حریق و سوم سرد کردن آتش. به همین منظور استفاده از آن در فضاهای کوچک توصیه نمی‌شود.
یکی از خصوصیات مهم گاز CO2 این است که باعث خسارت به مواد موجود در محیط حریق نمی شود لذا در مواردی که مواد با ارزش دچار حریق می‌شوند مناسب‌تر از آب است. CO2 برای حریق‌های الکتریکی و الکترونیکی بسیار مناسب است زیرا به دلیل عدم هدایت برق و عدم وجود مواد باقیمانده باعث اتصال یا خرابی نمی‌شود.