براي آشنايي با پاره‌اي از اصطلاحات و جملات آتش نشانی به كار رفته در مباحث و قوانين و مقررات اصول پيشگيري و حفاظت از حريق ضرورت دارد تا با لغات و عبارات زير آشنايي حاصل شود تا در هنگام مطالعه و رجوع به كتب و استفاده شفاهي يا مباحثه و تبادل نظر كارشناسي مفاهيم يكسان از آنها برداشت گردد.
1- باز:
به منفذ، سوراخ يا قسمتي از در، پنجره، ديوار، سقف و كف گفته مي‌شود كه پنجره، دريچه يا بازشو در دهانه آن نصب شود و يا به همان صورت باز باقي مانده و فضاها را بهم ارتباط دهد.
2- بازشو:
به قسمتي از در، پنجره، دريچه يا ديگر تجهيزات گفته مي‌شود كه در دهانه باز نصب گرديده و قابليت باز و بسته شدن داشته باشند.
3- بازهاي قائم:
به انواعي از باز گفته مي‌شود كه در جهت ارتفاع ساختمان قرار داشته باشند مانند: نورگيرها، پلكان، شفت‌ها و چاههاي آسانسور.
4- بارسوخت:
تمامي محتويات قابل سوختن يك ساختمان، فضا، يا منطقه حريق‌زده، شامل نازك كاريهاي داخلي و خارجي كه به واحد حرارتي يا چوب هم وزن آن بيان مي‌شود.
5- بار زنده:
وزن اعمال شده از سوي متصرفين ساختمان و استفاده كنندگان از آن مي‌باشد، كه شامل بارباد، بار زلزله و بار مرده نمي شود و موقعيت و مقدار آن ثابت نيست (مانند انسان‌ها و وسايل)
6- بار تصرف:
تمامي تعداد افرادي كه ممكن است ساكن ساختمان باشند يا يك مدتي بخشي از آن را اشغال نمايند.
7- پله فرار:
بخشي از راه فرار عمودي متشكل از تعدادي پلكان حفاظت شده كه از دسترس خروج تا تخليه خروج امتداد دارد.
8- پله خارجي:
به پلكاني گفته مي‌شود كه حداقل يك سمت آن به هواي بيرون باز شود.
9- پله خروجي مستقل:
پله خروجي كه به نحوي از ساير پله‌هاي خروجي جدا شده است تا يك فضا و محيط جداگانه جهت جلوگيري از آلودگي راه‌پله بوسيله حريق‌ها ايجاد نمايد.
10- تأسيسات (پمپ خانه) آب آتش‌نشاني:
محلي كه در آنجا كليه پمپ‌ها ، مخازن و تأسيسات مربوط به تأمين آب آتش‌نشاني مستقر و نصب مي‌باشد.
11- پيشروي شعله از اصطلاحات آتش نشانی:
حركت آتش از يك قسمت به قسمت ديگر بر روي سطح را 1-گويند.
12- پناهگاه (محل امن) :
يك منطقه يا طبقه‌اي امن و حفاظت شده در برابر حريق
13- پنجره مقاوم در برابر حريق:
پنجره‌اي كه با انجام (آزمايش حريق استاندارد) حائز شرايط مقاومت و محافظت در برابر حريق متناسب با محل استقرار خود باشد.
14- تخليه خروج:
بخشي از راه خروج كه بين خروج و معبر عمومي قرار گرفته است.
15- تشعشع حرارتي:
انرژي حرارتي كه بوسيله امواج الكترومغناطيس با طول موج‌هاي بلندتر از طول موج نور و كوتاهتر از طول موج راديويي منتشر مي‌گردد. تشعشع حرارتي (تشعشعات الكترومغناطيسي) حساسيت حرارتي هر ماده‌اي كه بتواند تشعشعات حرارتي را جذب نمايد افزايش مي‌دهد، بويژه مواد جامد و غير صيقلي.
16- تعريف سوختن در اصطلاحات آتش نشانی:
يك واكنش شيميايي از نوع اكسيداسيون و احياء كه توليد نور و حرارت مي‌كند.
17- جعبه هوزريل آتش‌نشاني:
سيستم‌هاي اطفايي دستي آبي مي‌باشد كه آب و فشار آن بطور اتوماتيك توسط پمپ‌ها در شبكه لوله‌كشي تأمين شده و داخل جعبه قرقره‌هايي وجود دارد كه مجهز به شيلنگي بطول حداقل 20 متر بوده و يك نازل كنترل دار برسر آن نصب مي‌باشد.
18- جعبه لوله آب آتش‌نشاني (Fire Box) :
جعبه‌هايي هستند كه در ساختمان‌ها و كارگاه‌ها و سالن‌ها نصب مي‌شوند و همانند هوزريل آب آنها توسط پمپ تأمين مي‌شود اما بجاي شيلنگ لاستيكي در جعبه‌ها از شيلنگ‌هاي نواري 5/1 يا 5/2 اينچ استفاده مي‌شود و يك نازل سه حالته نيز در جعبه نصب مي‌باشد كه در مواقع لزوم بر سر شيلنگ توسط كوپلينگ متصل مي‌گردد.
19- حرارت یکی از اصطلاحات آتش نشانی:
شكلي از انرژي كه با ارتعاشات مولكولي مشخص مي‌شود و قادر است تغييرات شيميايي و شروع آن را باعث شود و يا تغيير حالت ايجاد كند.
20- خروج:
پيمايش يك راه ممتد و بدون مانع از هر نقطه‌اي از داخل ساختمان يا سازه به يك محل عمومي كه متشكل از سه قسمت جداگانه مي‌باشد: 1- دسترسي خروج 2- خروج 3- تخليه خروج
21- خروج مستقيم:
يك راه خروج ساده و مستقيم بدون طي نمودن چندين مرحله خروج كه مستقيماً به يك محوطه عمومي يا مكان امن ارتباط مي‌يابد.
22- خروج افقي:
عبارتست از خروج از يك بنا به مكاني امن در برابر حريق در بنايي ديگر يا در همان ساختمان كه كف آنها تقريباً در يك تراز واقع شده باشد.
23- خودبسته شو:
مجهز شدن به وسيله‌اي مورد تائيد كه بسته شدن در را بعد از باز نمودن تضمين مي‌كند.
24- خيابان:
هر راه عبور عمومي كه عرض آن از 1/9 متر بيشتر باشد و براي استفاده همگاني اختصاص يافته يا منظور شده باشد و براي استفاده سازمان آتش‌نشاني براحتي قابل دسترسي باشد.
25- درب مقاوم در برابر حريق:
دري كه با انجام (آزمايش حريق استاندارد) حائز شرايط مقاومت و محافظت در برابر حريق متناسب با محل استقرار خود باشد.
26- دريچه مقاوم در برابر حريق (Fire Damper) :
صفحه يا پرده‌اي سرتاسري كه به صورت قائم (مانند ديوار) يا افقي (مانند سقف) با زمان مشخص از مقاومت حريق براي جلوگيري از گسترش آتش و دود از فضايي به فضاي ديگر جهت بازشوها و كانال‌ها بكارگرفته مي‌شود.
27- دسترس خروج از اصطلاحات آتش نشانی:
بخشي از (راه خروج) كه از هر نقطه ساختمان منتهي به قسمت (خروج) مي‌شود.
28- دود:
محصولات خاص انتقال يافته حاصل از آتش‌سوزي كه بوسيله هواي ناشي از ناقص‌سوزي كه در ذرات آن گازها، بخارات يا ذرات جامد و مايع معلق مي‌باشد.
29- ديورا مقاوم در برابر حريق:
يك صفحه كامل ممتد بصورت قائم يا افقي همانند مجموعه يك ديوار يا كف كه بنحوي طراحي و ساخته شده است تا گسترش آتش (آزمايش آتش استاندارد) را محدود و همچنين حركت دود را مانع شود. چنين ديواري مي‌تواند بازشوي حفاظت شده داشته باشد.
30- رامپ (شيبراه):
يك راه عبور مسطح در يك فضاي قابل دسترس كه داراي شيبي با تندي بيشتر از 1 به 20 باشد.
31- راه عمومي:
هر خيابان، كوچه يا جزيي شبيه آن از زمين كه ذاتاً به هواي آزاد باز مي‌شود، اختصاص مي‌يابد، منظور مي‌شود يا به انحاء ديگر بطور دائمي براي استفاده عموم پيش‌بيني شده باشد و عرض مفيد و ارتفاع آن كمتر از 3 متر نباشد.
32- راهروي دسترسي:
يك راه پيمايش، قابل استفاده توسط افرادي با ناتواني حركتي (معلول يا مريض) كه به يك راه عمومي يا يك محل تخليه منتهي مي‌شود.
33- روشنايي اضطراري فرار:
روشنايي اضطراري فرار نوعي روشنايي است كه با روشنايي اضطراري كه در زمان برق شهر با يك ژنراتور يدكي روشن مي‌شود تفاوت دارد بلكه داراي يك منبع تغذيه جداگانه مي‌باشد كه قادر به روشن نمودن روشنايي براي يك مدت معين خواهد بود.
34- زمان تخليه در اصطلاحات آتش نشانی:
مدت زمانيكه جريان عبور ازدحام جمعيت از يك نقطه‌اي از مسير خروج اضطراري طي مي‌شود. اين زمان بخشي از كل زمان تخليه مي‌باشد.
35- زنگ اعلام حريق:
سيستم هشدار دهنده صوتي كه بطور خودكار توسط تابلوي مركزي اعلام پس از كشف حريق توسط كاشف‌ها فعال مي‌شود و حاكي از اعلان خطر براي تخليه محل مي‌باشد.
36- ساختمان بلند مرتبه:
ساختماني با ارتفاع بيش از 17 متر از كف، اين ارتفاع از سطح دسترسي خودروهاي سنگين آتش‌نشاني تا كف آخرين طبقه كه داراي متصرف مي‌باشد اندازه گيري مي‌شود.
37- سازه:
بخشي ساخته شده يا بنا شده بمنظور تحمل بار يا پوسته هرنوع ساختمان يا وابسته به آن (مانند اسكلت ساختمان، پل، برج).
38- سطح در معرض حريق:
سطوح داخلي يا خارجي بنا كه در صورت وقوع حريق در معرض محصولات حريق مانند شعله ، حرارت و دود قرار مي‌گيرند.
39- مناطق پرخطر :
فضاها يا بخش‌هايي از ساختمان كه احتمال خطر آفريني آنها بيش از اندازه معمول تصرف است. مانند موتورخانه ساختمان، محل استفاده از وسايل گرمايش يا محل انبار و مصرف مواد قابل احتراق ، قابل اشتعال، سمي ، مضر و خورنده.
40- سوخت:
يك ماده كه در نتيجه سوختن توليد حرارت مي كند.
41- سيستم‌هاي آب افشان آتش‌نشاني (اسپرينكلر):
يك شبكه به نظم و ترتيب درآمده و خودكار، معمولاً متشكل از لوله‌كشي و نازلهاي بارنده و ديگر وسايل لازم جهت تخليه مستقيم آب بر روي آتش.
42- سيستم‌هاي اطفايي گازي خودكار:
يك شبكه به نظم و ترتيب درآمده و خودكار ، معمولاً متشكل از لوله كشي و نازلهاي مخصوص خروج گاز و ديگر وسايل لازم جهت تخليه مستقيم گاز اطفايي بر روي آتش.
43- سيستم‌هاي اطفايي پودري خودكار:
يك شبكه به نظم و ترتيب درآمده و خودكار، معمولاً متشكل از لوله كشي و نازلهاي مخصوص پاشش پودر و ديگر وسايل لازم جهت تخليه مستقيم پودر اطفايي بر روي آتش.
44- سيستم‌هاي اطفايي كف خودكار:
يك شبكه به نظم و ترتيب درآمده و خودكار ، معمولاً متشكل از لوله كشي و نازلهاي مخصوص كف ساز و ديگر وسايل لازم جهت تخليه كف اطفايي بر روي آتش
45- شستي اعلام حريق:
وسيله كشف و اعلام حريق غير اتوماتيك كه معمولاً با شكستن شيشه روي درب آن شستي فعال شده و پس از ارسال پيام الكتريكي به تابلو مركزي توسط زنگ يا آژير هشدار خطر به متصرفان بنا داده مي‌شود.
46- شعله یکی از اصطلاحات آتش نشانی:
اجزاء نوراني گازها و بخارات در حال سوختن را گويند.
47- عرض خروج:
مقدار عرض خروجيها برحسب سانتيمتر است كه بر اساس ظرفيت كل متصرفين اتاق يا طبقه كه بايد قادر باشند در زمان 5/2 دقيقه تخليه شوند، محاسبه مي‌شود.
48- فلاشر اعلام حريق:
چراغ هشدار دهنده حريق كه توسط فرمان دستگاه اعلام مركزي حريق فعال مي‌شود و بطور ممتد خاموش و روشن مي‌شود.
49- كاشف حريق:
وسيله‌اي كه شروع يا وجود حريق در يك محل را كشف مي‌نمايد ونسبت به يكي از محصولات حريق (دود، حرارت، تشعشعات ماوراي بنفش و مادون قرمز) حساس مي‌باشد.
50- كانون ايمني:
هر محلي كه داراي شرايط زير باشد:
الف- در بيرون و دور از ساختمان.
ب- در داخل ساختمان با هر نوع ساختار حفاظت شده كامل و مورد تائيد مانند سيستم آب افشان و غيره.
51- گسترش حريق:
حركت حريق از يك قسمت به قسمت ديگر را گويند.
52- مايعات قابل اشتعال:
هر نوع مايع يا موادي در فاز مايع كه قادر به سوختن در حريق باشد و مايعات قابل اشتعال ، مايعات قابل سوختن يا هرنوع موادي كه بتواند بصورت مايع درآيد و بسوزد را شامل مي‌شود.
53- مايعات قابل انفجار:
مايعي كه داراي نقطه شعله زني پائين‌تر از 8/37 سانتيگراد باشد و فشار بخار آن در 8/37 سانتيگراد از psi 40 يا mmhg 2،68 تجاوز نكند.
54- محصولات حريق:
گرما، گازها، ذرات جامد و ذرات ريز مايع كه در اثر سوختن حاصل مي‌شوند.
55- مسافت پيمايش:
طول حداكثر مسافتي است كه توسط كليه متصرفين طي مي‌شود تا از هر نقطه ساختمان به خارج از آن يا يك محل كاملاً امن دسترسي پيدا كنند.
56- مصالح ساختماني مقاوم در برابر حريق:
نوعي از مصالح كه هنگام قرارگرفتن در معرض آتش مانع گسترش آتش شده و توانايي محدود كردن حريق را ضمن استقرار عملكرد خود، براي مدت معيني خواهد داشت.
57- محل (بخش) حريق:
يك فضا در ميان ساختمان كه با ديوارهاي مقاوم حريق از كليه جهات و سقف و كف محصور باشد.
58- مواد غير قابل اشتعال:
موادي كه در شكل مورد استفاده خود و يا در موقعيت استقرار خود به سوختن كمك نمي‌كند و يا باعث افزايش حرارت محيط حريق نمي‌شود.
59- منابع آتش زنه:
وسايل و تجهيزاتي هستند كه انرژي حرارتي لازم را براي شروع سوختن فراهم مي‌آورند مانند : كبريت- سيگار- وسايل آشپزي- وسايل گرمايشي – سيم‌كشي برق و …
60- نازك كاري داخلي:
نوع و نحوه كاربرد مصالحي كه براي پوشش نماي ديوارها، ستونها، تيرها يا سقف‌ها در فضاهاي داخلي ساختمان، به منظور تزئين، عايقبندي صوتي و حرارتي يا ساير مقاصد مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
61- نجات یکی از اصطلاحات آتش نشانی :
عبارتست از عمليات ساير افراد جهت خارج كردن يا دور ساختن يك فرد از محل گرفتاري يا مهلكه.
62- نرخ حرارت آزاد شده:
مدت زماني كه طول مي‌كشد تا انرژي حرارتي (با واحد معين) در اثر سوختن آزاد شود. نرخ حرارت آزاد شده يك سوخت به خصوصيات شيميايي، فيزيكي و اكسيد كننده قابل دسترس بستگي دارد و معمولاً برحسب BTR/Sec يا كيلو وات (KW) بيان مي‌شود.
63- نوع تصرف:
هدف يا مقصود استفاده و بهره‌برداري از يك ساختمان يا بخشي از آن.
64- هدايت (انتقال حرارت بطريق هدايت):
انتقال حرارت از شيئي به شيء ديگر و يا از نقطه‌اي به نقطه ديگر همان شيء در اثر تماس مستقيم با حرارت.