گاز طبیعی مخلوطی از متان (CH4)، اتان (C2H6) و درصد کمی از سایر هیدروکربن‌ها و ترکیبات دیگر است که بقایای گیاهان و جانورانی که اجساد آن‌ها طی میلیون‌ها سال به قسمت‌های زیرین دریاچه‌ها و اقیانوس‌های قدیمی رانده شده. به تدریج تجزیه و به صورت عناصر آلی در آمده و بر اثر فشار و گرمای درونی زمین به نفت و گاز تبدیل مش‌شوند. این گازها در مخازن زیرزمینی و در عمق سه تا چهار هزار متری و با فشار حدود چند اتمسفر ذخیره شده است. طی سالیانی که از مصرف گاز طبیعی به عنوان سوخت در کشور ما میگذرد هر از چندگاه حادثه‌ای بر اثر بی‌احتیاطی و عدم رعایت نکات ایمنی روی می‌دهد. که صدمات و خساراتی را به وجود می‌آورد.
آتش‌سوزی و انفجار در اثر نشت گاز
در این دسته از حوادث ابتدا بنا به علل مختلف گاز نشت کرده و در فضای آشپزخانه و غیره منتشر می‌شود. سپس عاملی مانند جرقه و یا شعله، موجب بروز انفجار و آتش سوزی می‌شود.
مهمترین دلایل آتش سوزی گاز عبارتند از:
- مهار نکردن شلنگ وسایل گازسوز به وسیله بست فلزی.
- استفاده از شلنگ‌های طولانی و قرار گرفتن آن‌ها در معرض حرارت و یا صدمات احتمالی.
- فرسوده و یا غیر استاندارد بودن لوله‌ها و شیلنگ‌ها.
- عدم استفاده از درپوش مناسب جهت مسدود نموندن شیرهایی که بلااستفاده هستند.
- دخالت افراد غیر متخصص در تعمیر و دست کاری وسایل گازسوز.
- استفاده از وسایل گازسوز غیر استاندارد و غیر مجاز.
مسمومیت ناشی از گاز طبیعی
این گروه از حوادث معمولا بر اثر نداشتن دودکش مناسب برای وسایل گازسوز نظیر بخاری و آبگرمکن و یا عدم تهویه کافی فضای اتاق روی می‌دهند. گاز طبیعی در صورتی که به طور کامل خشک و فاقد مواد زائد باشد و هوای کافی به آن برسد. با شعله‌ی آبی می‌سوزد و در غیر این صورت شعله‌های قرمز، نارنجی، زرد یا سبز حاصل خواهد شد. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم کننده و یا کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی می شود. افرادی که در چنین فضایی تنفس می کنند و به گازگرفتگی آن‌ها می‌انجامد. تجربه و آمار نشان می‌دهد که اغلب حوادث ناشی از گاز طبیعی در اثر عدم آشنایی مصرف کنندگان گاز به اصول ایمنی بوده است ولی در صورت آشنایی و رعایت کامل اصول ایمنی مطمئناٌ خطری به وجود نخواهد آمد.
منوکسید کربن موجود در لوله کشی ساختمان
منوکسید کربن گاز است بی‌بو، بی‌رنگ و بسیار سمی و محصول سوختن ناقص است. استنشاق حتی مقادیر کم این گاز می‌تواند موجب مسمومیت شدید در انسان و یا حتی منجر به مرگ شود.
هرساله چند ساله نفر از هم‌وطنانمان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسید کربن به مراکز درمانی انتقال پیدا می‌کنند و متاسفانه صدها هزار نفر از این افراد به دلیل شدت مسمومیت جان خود را از دست می‌دهند.
از روش مطمئن شناسایی این گاز کشنده، استفاده از دستگاه‌های هشداردهنده گاز CO2 است. این مسمومیت‌ها تنها مختص به پارکینگ ها نبوده، بلکه در محیط زندگی ما، استفاده از وسایل گرمایشی معیوب، پوسیدگی دودکش و… را نیز شامل می‌شود.
مقادیر کم این گاز در هوا موجب سرگیجه، خواب آلودگی و تهوع است. چنانچه مقاد آن به 200ppm برسد در مدت زمان یک ساعت انسان را خفه می‌کند و مقدار 1600ppm آن حداکثر 50 دقیقه قابل تنفس است.
استاندارد معتبر بین المللی ایمنی در خصوص گاز طبیعی کد 54 NFPA (National Fuel Gas Code) است که در محلی شدن آن، مبحث 17 ( با توجه به شرایط کشور و مقررات ملی ساختمان ایران) می‌تواند حیاتی‌ترین مرجع مورد نیاز طراحان و ناظران سازمان نظام مهندسی در لوله کشی گاز طبیعی ساختمان در نظر گرفته شود.
وسایل گاز سوز گرمایشی
طبقه بندی لوازم گازسوز:
الف- تجهیز گازسوز نوع A: تامین اکسیژن و خروج دود از محل نصب
ب- تجهیز نوع B1: تامین اکسیژن از محل نصب، خروج محصولات احتراق با دودکش به صورت طبیعی (بدون فن)
ج- تجهیز گازسوز نوع B2: تامین اکسیژن از محل نصب و خروج محصولات احتراق به روش اجباری به کمک فن
د- تجهیز گازسوز نوع C: تامین اکسیژن از فضای خارجی و خروج محصولات احتراق به فضای خارج به صورت اجباری به کمک فن. در واقع محفظه ی احتراق این تجهیزات بسته است.
در نصب این وسایل می‌بایست به تامین هوای احتراق توجه ویژه شود.
طبق فصل هشتم مبحث 14 مقرارت ملی کشور، بخاری گاز به دودکش می‌باست مجهز به فندک خودکار، کنترل اطمینان وجود شعله و کنترل خودکار قطع گاز باشد تا با خاموش شدن شعله‌ی اصلی یا شمعک، جریان گاز ورودی به دستگاه به طور خودکار قطع شود و فاصله‌ی آن تا دیوارها نباید کمتر از 15 سانتی‌متر و فاصله هر نوع پرده و مواد سوختنی از بخاری نباید کمتر از 30 سانتی‌متر باشد. همچنین نصب بخاری روی کف شیبدار ممنوع است.
بخاری گازی بدون دودکش نیز نباید تنها وسیله‌ی گرمایی موجود باشد. همچنین علاوه بر ممنوعیت‌های مقرر دربند 14-8-1-3 مبحث 14 مقررات ملی، نصب بخاری گازوی بدون دودکش در فضاهای مسکونی زیر ممنوع است:
- اتاق خواب.
- حمام، توالت و دستشویی.
- انباری.
آبگرمکن نیز می‌بایست طبق دستورالعمل کارخانه‌ی سازنده نصب شده و فاصله‌ی آن با دیوارهای اطراف کمتر از 30 سانتی‌متر باشد. بدیهی است که کلیه وسایل مذکور ( بخاری، آبگرمکن و غیره) می‌بایست استاندارهای مورد نظر مقررات ملی کشور را داشته باشند.